Một nữ sinh được chọn chụp ảnh cho trang bìa đặc san xuân năm 2004 của huyện Bình Minh (Vĩnh Long), nay kiện đòi bồi thường vì xài ảnh bà vô tội vạ.

Sau đặc san xuân, những tấm ảnh tiếp tục được sử dụng cho việc quảng bá hình ảnh đặc sản bưởi Năm Roi của huyện. Đầu năm 2011, nhân vật trong ảnh – bà Huỳnh Thị Thu Trang, phát đơn kiện tác giả đã sử dụng hình ảnh của mình trên các bìa tập học sinh, sổ tay quảng cáo, nhiều tờ báo, thậm chí cả trên chương trình quảng bá du lịch Việt Nam ở nước ngoài, taxi ở London… mà không được sự đồng ý của bà.

Ảnh hưởng danh dự, nhân phẩm…

Ảnh của tác giả Vinh Hiển

Bà Huỳnh Thị Thu Trang (sinh 1985), ngụ thị trấn Cái Vồn (Bình Minh, Vĩnh Long) đã gởi hai đơn kiện đến toà án thành phố Vĩnh Long kiện ông Nguyễn Vinh Hiển, hội viên hội Văn học nghệ thuật tỉnh Vĩnh Long, hội viên hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam (người chụp ảnh bà) đã bán hình ảnh của bà cho nhiều tổ chức và cá nhân để phục vụ việc quảng bá thương hiệu. Trong đơn, bà Trang cho rằng nhiếp ảnh gia Vinh Hiển phải có nghĩa vụ thông báo cho các tổ chức, cá nhân muốn sử dụng hình ảnh phải được sự đồng ý của nhân vật trong ảnh. Vì ông Hiển không làm những việc trên, nên đã xâm phạm đến quyền và lợi ích của bà. Do vậy, bà yêu cầu ông Hiển phải bồi thường danh dự, nhân phẩm, uy tín cho mình với số tiền 200 triệu đồng.

Theo bà Trang, cũng trong thời gian năm 2004, còn nhiều tấm ảnh chụp bà một mình, mặc áo dài trắng, đội nón lá, tay cầm trái bưởi có dán logo bưởi Hoàng Gia; trên bìa lịch của huyện uỷ, UBND, HĐND, uỷ ban MTTQ, báo xuân Bình Minh, báo Vĩnh Long… Với những tấm ảnh được đăng ở các loại báo trên, bà thấy vinh dự vì đã góp phần làm đẹp thêm hình ảnh cho tỉnh nhà. “Nhưng từ năm 2005 đến nay, nhiều tờ báo sử dụng ảnh của tôi, trong đó có đoạn video clip 9 phút để quảng bá du lịch Việt Nam trên kênh truyền hình BBC phát trên 170 quốc gia. Đối với những trường hợp sử dụng hình ảnh cá nhân với mục đích kinh doanh nêu trên đều không ai hỏi ý kiến của tôi”, bà Trang nói.

Người chụp: làm ơn mắc oán?

Nhiếp ảnh gia Nguyễn Vinh Hiển (thành phố Vĩnh Long) kể lại, cuối năm 2003 huyện uỷ Bình Minh tổ chức buổi họp mặt giới thiệu một số thành tựu của địa phương nhằm quảng bá về quê hương, con người Bình Minh với bè bạn trong nước và quốc tế. Ông Hiển được ông Lưu Quang Sang, phó chủ tịch UBND huyện Bình Minh lúc bấy giờ, chỉ định việc chụp thêm một số hình ảnh phục vụ công tác tuyên truyền. Sau đó, phòng văn hoá thông tin huyện mượn hai em học sinh trường trung học phổ thông Bình Minh trong đó có Huỳnh Thị Thu Trang làm người mẫu. Chụp xong ông Hiển chọn ảnh đạt và chép vào hai đĩa CD. Ông Sang tới tận nhà ông Hiển nhận đĩa, đem đi TP.HCM in ấn phục vụ cho triển lãm tại huyện và tại hội chợ của tỉnh tại khu du lịch Trường An, in bìa lịch, tạp chí của huyện… Cá nhân ông Hiển cũng dùng những hình ảnh đó giới thiệu trên báo xuân tỉnh Vĩnh Long, báo Công an TP.HCM, báo Mực tím và triển lãm của hội Văn hoá nghệ thuật tỉnh Vĩnh Long. “Sau khi hình ảnh của cô Trang xuất hiện trên báo, tôi mang đến trường nơi cô học và tặng những ấn phẩm đó, cô Trang vui vẻ nhận và cảm ơn tôi”, ông Hiển nói.

Cũng theo ông Hiển, các phương tiện thông tin đại chúng, các tổ chức khác đã tự khai thác hình ảnh bằng cách riêng của họ nhưng không hề ghi tên tác giả mà chỉ dẫn nguồn internet, hình minh hoạ… Chính ông Hiển cũng cho rằng, đã có những vi phạm quyền tác giả. Song, ông không có ý kiến gì về việc họ dùng hình ảnh thuộc tác quyền của mình vào việc tuyên truyền, giới thiệu về hình ảnh đẹp của con người Việt Nam.

Theo đánh giá của nhiếp ảnh gia Duy Anh, uỷ viên hội đồng nghệ thuật hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam, việc bà Trang kiện đòi ông Vinh Hiển bồi thường vật chất là thiếu cơ sở, khi bà Trang chưa có những chứng cứ thực tế trong việc mua bán hình ảnh giữa ông Hiển với các tổ chức, cá nhân khác. Còn các tờ báo, phương tiện quảng bá khai thác hình ảnh bà Trang phải có trách nhiệm thông qua ý kiến của Vinh Hiển và phải thương lượng với bà Trang.

Khó đòi bồi thường

– Thời điểm nhiếp ảnh gia chụp bức ảnh là năm 2004, tức là trước ngày 1.1.2005, khi bộ luật Dân sự mới có hiệu lực. Chiếu theo bộ luật Dân sự cũ năm 1995, rất khó đòi bồi thường dù có quy định quyền nhân thân về hình ảnh vì khó chứng minh thiệt hại khi hình ảnh bị sử dụng. Do vậy, cô gái này chỉ có quyền yêu cầu chấm dứt việc sử dụng ảnh không xin phép. Muốn đòi bồi thường, người mẫu phải chứng minh bằng văn bản thoả thuận với người chụp, cho sử dụng ở đâu… Hơn nữa, cô gái đã đồng ý cho chụp, sử dụng ảnh theo lời đề nghị của UBND huyện, kiện để đòi bồi thường 200 triệu đồng là không có cơ sở.
_ (Luật sư Nguyễn Thành Công, đoàn Luật sư TP.HCM)

– Cô gái đã kiện ra toà, tức là nhờ pháp luật bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Tuy nhiên, vụ kiện đòi bồi thường này sẽ khó khăn. Bởi lẽ, cô gái đã đồng ý làm mẫu và người chụp ảnh cũng không biết hình ảnh ấy bị các tổ chức, cá nhân sử dụng không xin phép: sự việc nằm ngoài ý muốn của nhiếp ảnh gia. Theo điều 31 bộ luật Dân sự năm 2005, cá nhân có quyền với hình ảnh của mình. Cô gái này chụp ảnh từ năm 2004, nhưng hình ảnh của cô bị sử dụng mà không được đồng ý từ thời điểm đó đến nay nên vẫn chịu sự chi phối của bộ luật Dân sự.
_ (Luật sư Đoàn Ngọc Quý, đoàn Luật sư TP.HCM)

Theo Giaoduc.net.vn > Ngọc Tùng – Thanh Nhã / SGTT

Thêm một tiếng chuông về bản quyền qua vụ kiện đòi bồi thường nhân phẩm của ‘Cô gái miệt vườn’

Vừa qua, Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam nhận được báo cáo của NSNA Nguyễn Vinh Hiển, hội viên sinh hoạt tại Chi hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tỉnh Vĩnh Long. Theo đó, ngày 8/7/2011, Tòa án nhân dân Thành phố Vĩnh Long đã mời NSNA Vinh Hiển đến dự phiên tòa xét xử theo đơn khởi kiện của chị Huỳnh Thị Thu Trang (Thu Trang), ngụ tại Thị trấn Cái Vồn, huyện Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long, đòi NSNA Vinh Hiển phải bồi thường nhân phẩm cho chị Thu Trang với số tiền 200.000.000 đồng vì đã phát tán hình ảnh của chị Thu Trang lên các phương tiện thông tin không có ý kiến của chị Thu Trang.

Bức xúc từ bản quyền

Nhằm giới thiệu và quảng bá hình ảnh đất nước, con người của quê hương Bình Minh với bạn bè trong nước và quốc tế, ngày 15/10/2003, Huyện ủy và Ủy ban nhân dân huyện Bình Minh đã tổ chức buổi gặp mặt với các văn nghệ sĩ, trên cơ sở đó nhờ các văn nghệ sĩ, báo chí với  chuyên môn của mình giúp huyện trong công tác tuyên truyền. Trong đoàn văn nghệ sĩ đó có NSNA Vinh Hiển (Phóng viên Báo Vĩnh Long).

Để phục vụ cho việc sáng tác của NSNA Vinh Hiển, với sự chỉ đạo của Huyện ủy, Ủy ban Nhân dân mà trực tiếp là Phòng Văn hóa – Thông tin huyện, trường phổ thông Trung học huyện đã cử một số học sinh của trường tham gia (làm người mẫu) xuống xã Mỹ Hòa để chụp ảnh quảng cáo bưởi Năm Roi, trong đoàn học sinh đó có chị Thu Trang. Họ vui vẻ tham gia một cách vô tư, không có một đòi hỏi hoặc một bản hợp đồng, một thỏa thuận nào về quyền lợi cũng như nghĩa vụ của các bên.

Sau đợt sáng tác, số ảnh đó được được huyện sử dụng để triển lãm tại Hội chợ ở khu du lịch Trường An, in bìa lịch, bìa và ruột tạp chí, đồng thời những bức ảnh đó cũng được giới thiệu trên báo xuân của tỉnh Vĩnh Long, báo Công an Thành phố, báo Mực Tím và Triển lãm tại Hội Văn học Nghệ thuật Vĩnh Long. Điều đáng chú ý trong số ảnh đó có bức ảnh chị Thu Trang  mặc áo dài, đội nón lá, hai tay cầm lên nón. Sau khi các bức ảnh được xuất hiện trên các báo, tạp chí NSNA Vinh Hiển đều tặng lại các sản phẩm  cho chị Thu Trang .

Rồi những năm tiếp theo, bức ảnh chị Thu Trang đội nón, mặc áo dài hai tay cầm lên nón lại được các phương tiện thông tin sử dụng như:  Bìa tập TT BOOK, Car XIN CHAO, Sổ tay thế giới SMS dịch vụ tiện ích cho dế cưng, Báo điện tử Khuyến học & Dân trí, làm nền cho khán đài thi hoa hậu ở Vũng Tàu… nhưng tất cả không đề tên tác giả, tên người cung cấp, mà chỉ đề chung chung là: Nguồn tư liệu hay nguồn internet… Đây là vấn đề bản quyền. Bản quyền đã bị xâm phạm.

Sự việc là như vậy, nhưng ngày 14/2/2011 chị Thu Trang lại có đơn khởi kiện NSNA Nguyễn Vinh Hiển lên Tòa án nhân dân Thành phố Vĩnh Long cho là việc quảng bá các hình ảnh trên “làm ảnh hưởng đến nhân phẩm, uy tín của tôi”, “đã xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của tôi khi tôi là chủ sở hữu của tấm ảnh đó” “làm ảnh hưởng rất lớn đến đời sống của cá nhân tôi”, “yêu cầu ông Nguyễn Vinh Hiển bồi thường danh dự, nhân phẩm, uy tín cho tôi số tiền là 200.000.000 đồng    (hai trăm triệu đồng)”

Cảm nhận qua vụ kiện

Giải quyết vụ kiện thuộc thẩm quyền của Tòa án nhân dân Thành phố Vĩnh Long. Tiếc rằng, phiên tòa ngày 8/7/2011 nguyên đơn (chị Thu Trang) lại vắng mặt, nên phiên tòa tạm hoãn. Nhưng, như ý kiến NSNA Duy Anh trên báo Thanh Niên ngày 13/7/2011, chúng tôi cũng nhận thấy việc khởi kiện của chị Thu Trang là không có cơ sở. Bởi nhẽ:

- Việc sáng tác của NSNA Vinh Hiển là theo sự chỉ đạo của lãnh đạo huyện Bình Minh. Các tác phẩm trong đợt sáng tác đó đã phục vụ tốt nhiệm vụ chính trị của huyện và góp phần làm giàu đời sống văn hóa của nhân dân Vĩnh Long cũng như cả nước. NSNA Vinh Hiển đã làm đúng  chức trách của Nhà báo và Nghệ sĩ Nhiếp ảnh. Hoạt động này không phải là hoạt động dịch vụ.

- Do quá bức xúc khi thấy hình ảnh của mình được sử dụng tương đối nhiều trên các phương tiện thông tin, chị Thu Trang đã viết đơn khởi kiện và thực tế chị Thu Trang có quyền khởi kiện theo Điều 31- Bộ Luật dân sự. Thế nhưng, khi xem và hiểu kỹ Điều 31 – Bộ luật dân sự thì việc chị Thu Trang làm mẫu cho NSNA Vinh Hiển chụp ảnh là tự nguyện, giữa hai người (hay tập thể) không có một thỏa thuận nào, một giao ước hay một ký kết nào nên việc khởi kiện của chị Thu Trang là không có cơ sở. Trong khi đó việc sáng tác của ông Vinh Hiển lại phục vụ nhiệm vụ chính trị (quy định tại mục 2. Điều 31).

- Việc chị Thu Trang khẳng định trong đơn chị “là người chủ sở hữu của bức ảnh đó” là chưa hoàn toàn đúng, bởi chỉ có người tạo ra bức ảnh đó mới là người độc quyền và chủ sở hữu của tác phẩm, tác phẩm thuộc về tác giả chứ không thuộc về đối tượng chụp (người mẫu) (Điều 49a – Luật bản quyền tác giả). Ví như một tác phẩm điện ảnh, khi diễn viên diễn họ được cát-xê bao nhiêu, nhận tiền rồi là xong, còn bộ phim đó có chiếu hàng nghìn lần, thu về bao nhiêu thuộc về nhà sản xuất.

- Trong trường hợp, khi các báo chí, phương tiện thông tin đăng tải tác phẩm của mình mà không có tên tác giả, NSNA Vinh Hiển không cung cấp thì NSNA Vinh Hiển có quyền đi kiện theo luật định. Điểm xuất phát để chị Thu Trang khởi kiện chính từ vấn đề bản quyền. Giá như, khi thấy bức xúc quá mà chị Thu Trang đến trao đổi với NSNA Vinh Hiển, hợp tác cùng khởi kiện các cơ quan sử dụng tác phẩm thì hay biết bao nhiêu. Nhưng chị Thu Trang lại đi kiện NSNA Vinh Hiển, như thế là không đúng địa chỉ.

- Trường hợp chị Thu Trang đòi NSNA Vinh Hiển bồi thường 200.000.000 đồng lại càng không có cơ sở, bởi theo như tường trình của NSNA Vinh Hiển thì giữa NSNA Vinh Hiển với chị Thu Trang không có một văn bản ký kết nào liên quan. Mặt khác, chị Thu Trang cũng không hề phát hiện ông Vinh Hiển ký kết và nhận bất cứ một khoản tiền nào của các cơ quan, đơn vị về quảng cáo bức ảnh trên.

- Việc chị Thu Trang nói là làm mất nhân phẩm, vấn đề này theo chúng tôi hơi quá đáng bởi  trước đây chị đã từng nói “với những hình ảnh được đăng trên các loại báo trong năm 2004, tôi không có ý kiến và cảm thấy rất vinh dự vì đã góp phần làm đẹp thêm hình ảnh tỉnh nhà”. Chúng tôi nghĩ rằng: hình ảnh chị Thu Trang đội nón là một bức ảnh đẹp, đã đi vào lòng bạn bè trong nước và quốc tế, họ rất tự hào về người con gái Việt Nam, về cô gái miệt vườn, đây không phải là niềm tự hào của riêng chị mà còn là niềm tự hào của giới phụ nữ Việt Nam, của đất nước Việt Nam.

Là một người làm công tác quản lý ở Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tương đối lâu, trước đây cũng đã có rải rác một vài vụ người mẫu có ý kiến với người chụp ảnh, nhưng chỉ ở mức độ nhất định. Kết quả vụ kiện đòi nhân phẩm của “cô gái miệt vườn” với NSNA Nguyễn Vinh Hiển ra sao phụ thuộc vào quyết định của Tòa án, nhưng chúng tôi hy vọng NSNA  NguyễnVinh Hiển và chị Thu Trang sẽ ngồi lại với nhau giải quyết sự việc thuận lý đạt tình tình, êm thấm và giữ lại tình cảm tốt đẹp  giữa hai người.

Vụ kiện về bồi thường nhân phẩm của “Cô gái miệt vườn” là một tiếng chuông cảnh tỉnh về tình trạng xâm phạm bản quyền của các cơ quan sử dụng ảnh và là bài học sâu sắc trong quá trình tổ chức sáng tác cho các nhà Nhiếp ảnh Việt Nam hiện nay.

Vũ Văn Cảnh
Ủy viên Ban chấp hành
Trưởng ban Tổ chức- Thi đua- Hội viên
Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam
Link: VAPA