Understanding Histogram

Biểu đồ ánh sáng (histogram) là một công cụ hữu dụng hỗ trợ nhiếp ảnh gia điều chỉnh phơi sáng chính xác. Trên phần lớn các máy ảnh kỹ thuật số cao cấp, nhất là máy ảnh ống kính đơn phản xạ DSLR (ống kính rời) đều có chức năng hiển thị biểu đồ ánh sáng của ảnh đã chụp, thậm chí có loại hiển thị biểu đồ ánh sáng ngay trong khuôn hình ngắm chụp giúp người chụp dễ dàng điều chỉnh phơi sáng. Điều này chứng tỏ tầm quan trọng của biểu đồ ánh sáng trong nhiếp ảnh. Để sử dụng biểu đồ ánh sáng hiệu quả, trước tiên cần hiểu được biểu đồ này biểu diễn những gì và như thế nào. Bài viết này của VinaCamera.com cung cấp một số thông tin cơ bản về biểu đồ ánh sáng.

Hình 1: Biểu đồ ánh sáng trên máy ảnh Nikon và Canon

Điều dễ dàng nhận thấy khi nhìn vào các biểu đồ ánh sáng là thường có 4 biểu đồ nhỏ, ba biểu đồ biểu diễn ánh sáng của ba màu cơ bản trong bảng màu RGB, gồm màu đỏ (R – red), xanh lục (G – green), và xanh lam (B – blue). Ba màu này được pha trộn tạo nên hàng triệu màu của mỗi bức ảnh, giá trị chung được biểu diễn bằng một biểu đồ thứ 4, thường gọi là RGB; biểu đồ chung này trên các loại máy khác nhau sẽ có màu khác nhau như vàng hay ghi xám (như trong hình 1) hay trắng, ghi nhạt, xám v.v… Trên các phần mềm máy tính, biểu đồ chung RGB – có khi còn được gọi là biểu đồ phơi sáng (exposure) hay có thể nhiều tên gọi khác và có màu trắng hoặc đen… nhưng màu sắc và tên gọi ở đây không quan trọng vì biểu đồ chung RGB đều biểu diễn giá trị ánh sáng chung của toàn bức ảnh. Biểu đồ chung này là biểu đồ hay được sử dụng nhất trong việc đánh giá ánh sáng của một bức ảnh để điều chỉnh phơi sáng phù hợp. Và tất nhiên, dù ở trên máy ảnh hay ở trên phần mềm máy tính, khái niệm và giá trị hiển thị đều giống nhau.

Hình 2: Bốn biểu đồ ánh sáng. Biểu đồ 1 (màu đen) biểu diễn ánh sáng chung của toàn bức ảnh; biểu đồ 2 (màu đỏ) biểu diễn ánh sáng màu đỏ; biểu đồ 3 biểu diễn ánh sáng xanh lục; và biểu đồ 4 biểu diễn ánh sáng xanh lam. Do theo cách phân chia phổ biến hiện nay có 256 cấp độ sáng của mỗi màu, nên ta thấy thang ánh sáng chia làm 256 cấp độ (0 – 255, 0 là tối đen hoàn toàn).

Tìm hiểu hai chiều biểu diễn của biểu đồ ánh sáng

Biểu đồ ánh sáng hiển thị giá trị ánh sáng của một tấm ảnh theo hai chiều:

a. Chiều ngang biểu diễn cường độ sáng (như nói ở trên, được chia theo thang 256 cấp độ) theo qui ước bên trái là ánh sáng tối hơn, sát mép trái là tối đen (giá trị bằng 0) và càng về phía bên phải càng sáng cho đến sát mép phải là sáng trắng hoàn toàn (giá trị bằng 255).
b. Chiều dọc biểu diễn số lượng điểm ảnh có cường độ sáng tương ứng với giá trị chiều ngang.

Để giản lược – bớt chi li mà đại khái hơn – trong nhiếp ảnh số, người ta chia chiều ngang của biểu đồ ra làm ba khu vực chính (đôi khi là 4 hay 5) là khu vực ánh sáng yếu, sát bên trái (shadows), khu vực ánh sáng trung bình ở giữa (midtones) và khu vực ánh sáng mạnh, sát bên phải (highlights). Ta có thể thấy cách phân chia này trên cả các phần mềm chỉnh sửa ảnh như Photoshop.

Hình 3: Ba khu vực ánh sáng (1) Yếu, (2) Trung bình và (3) Mạnh

Quan sát độ sáng tối của một bức ảnh qua biểu đồ ánh sáng

Với một bức ảnh đã chụp, khi xem lại ngay trên máy ảnh, hoặc trên phần mềm chỉnh sửa, qua biểu đồ chung RGB ta có thể dễ dàng nhận thấy bức ảnh sáng vừa, sáng yếu (thiếu sáng) hay sáng mạnh (thừa sáng).

• Nếu phần lớn hiển thị nghiêng về phía bên trái (khu vực ánh sáng yếu), bức ảnh đó là một bức ảnh đa phần tối màu, phần lớn màu sắc và các khu vực ánh sáng của ảnh đậm tối. Nếu ở sát mép trái có cột dọc cao hết chiều cao của biểu đồ, ảnh có các khu vực tối đen hoàn toàn (giá trị bằng 0).
• Nếu phần lớn hiển thị nghiêng về bên phải (khu vực ánh sáng mạnh), bức ảnh đó là một bức ảnh đa phần sáng màu, phần lớn màu sắc và các khu vực đều sáng mạnh. Nếu ở sát mép phải của biểu đồ có cột dọc cao hết chiều cao, ảnh có các khu vực chói sáng trắng hoàn toàn (giá trị bằng 255).
• Nếu phần lớn hiển thị nằm ở giữa chiều ngang biểu đồ, ảnh đa phần có ánh sáng trung bình, điều hòa, không sáng quá hay tối quá.
• Cách quan sát các màu cơ bản riêng biệt (đỏ, lục, lam) cũng tương tự như trên.

Từ quan sát này có thể điều chỉnh để chụp (hoặc chỉnh sửa) cho ảnh “đẹp hơn”.

Lưu ý 1: Ở đây tôi xin nhấn mạnh từ “đẹp hơn” vì tùy vào con mắt nghệ thuật của từng nhiếp ảnh gia hay mục đích của từng bức ảnh để điều chỉnh phù hợp, thể hiện tấm ảnh theo cách riêng của từng người. Ảnh quá thiếu sáng hoặc thừa sáng cũng không phải là một bức ảnh đẹp, mặt khác không phải bức ảnh nào có ánh sáng vừa phải đều ở giữa cũng là một bức ảnh đẹp, tất cả tùy thuộc vào từng bức ảnh (chủ thể, hậu cảnh, ánh sáng môi trường, phong cách đánh đèn, v.v…) và cách thể hiện cụ thể của từng người chụp.

Lưu ý 2: Mặc dù sử dụng cùng khái niệm và cách biểu diễn giống nhau, luôn có sự khác biệt ít nhiều giữa biểu đồ ánh sáng trên máy ảnh và các phần mềm chỉnh sửa ảnh trên máy tính, cũng như có sự khác biệt về tỷ lệ và cách hiển thị trong biểu đồ ánh sáng giữa các máy ảnh khác nhau. Bạn nên làm quen với máy ảnh cụ thể của mình để quan sát chính xác, rút kinh nghiệm sử dụng biểu đồ khi chụp ảnh.

Lưu ý 3: Các khu vực có độ sáng là 0 (đen hoàn toàn) và 255 (trắng hoàn toàn) đều bị mất hết chi tiết ảnh. Các khu vực sát với hai giá trị này cũng hầu như không còn chi tiết, hoặc rất mờ nhạt và mắt thường không thể quan sát được.

Trong ví dụ dưới đây (điều chỉnh trên vi tính, không phải chụp thật nhằm mục đích minh họa), nếu máy ảnh đặt ở chế độ tự động, hoặc ưu tiên khẩu độ hay tốc độ cửa chập – tức để máy tự quyết định độ sáng của ảnh chứ người chụp không chỉnh phơi sáng thủ công – việc ngắm chụp vào khu vực nào trong khuôn hình khi căn sáng là hết sức quan trọng.